Botox ya da Botulinum toksini, Clostridium botulinum adlı bakteriden elde edilen bir toksindir. Botox denen toksin, sinir uçlarında iletimi sağlayan maddelerin salgılanmasını önleyip, sinirler ile sinirlerin ulaştığı kaslar ya da organlar arasındaki iletimi keserek etki gösterir. Yani yüz bölgesinde özellikle alın ve kaşlar arasındaki çizgilerin oluşmasına neden olan mimik kaslarının kasılmasını önler. Mimik kasları gevşeyince, yüz çizgileri de düzleşir. Botox kas dokusuna ya da başka bir dokuya zarar vermez. Sadece kasın kasılması için gereken sinyalin kasa ulaşmasını önler. Botox halk arasında bilinenin aksine dolgu maddesi değildir. Ancak dolgumaddeleri ile kombine olarak kullanılabilir. Dolgu maddeleri yine dokulara zarar vermeyen, kırışıklıkların ya da çukurlukların doldurulması için kullanılan zararsız maddelerdir. Botox kasların kasılmasını önler fakat yıllardır derinleşen yüz çizgileri ve kırışıklıklar özellikle derin olanları sadece botox ile düzelmeyebilir. Bu durumda çizgilerin düzleştirilmesi için takviye olarak dolgu maddeleri kullanılır. Bu maddeler genellikle hyaluronik asit yapısındadır. Bu madde vücutta doğal olarak bulunan, deriye yumuşaklığını veren bir maddedir. Bu madde uygulandıktan sonra su çekerek hacim olarak bir miktar artar.Botox etkisiyle sinir iletiminin durması, sinirin ulaştığı organın işlevlerinin azalmasını ya da tamamen kaybolmasını sağlar. Botox etki mekanizmasından tıpta birçok alanda yararlanılmaktadır.
Blefarospazm denilen istem dışı göz kapağı kasılmalarında, şaşılığın tedavisinde, serebral palsi tedavisinde, kronik baş ağrısı ve migren tedavisinde başarıyla kullanılmaktadır. Plastik cerrahi alanında ise genellikle yüz mimik kaslarının hareketleri ile yüzde oluşan çizgilenmeleri azaltmak veya aşırı terleyen bölgelerdeki terlemeyi azaltmak amacı ile kullanılır.
Mimik kaslarının yıllar boyunca çalışması, üzerini örten deri üzerindeki kıvrımları belirgin hale getirir ve böylece yüzdeki kırışıklıklar ortaya çıkar. Bunlar en sık alın, kaşlar arası, göz kenarları ve ağız çevresinde görülür. Alın ve göz kenarlarındaki çizgiler daha yaşlı bir görünüm, kaşlar arasındaki çizgiler ise kişiye çatık kaşlı, kızgın bir ifade verir.
Mimik kaslarına botox uygulanarak bu kasların hareketleri zayıflatılabilir, kas hareketlerindeki azalma, üzerindeki derinin, kas hareketleri ile katlanmasını ve katlanmaya bağlı çizgilenmeyi de azaltır. Bu şekilde yaşlı ve kızgın olarak görünen yüz ifadesinde de belirgin bir düzelme sağlanır. Botox, ter bezlerine uygulandığında, ter bezleri ile sinir uçları arasındaki iletim de durdurularak ter bezlerinin çalışması azaltılabilir. Vücudun en çok terleyen bölgeleri, avuç içleri ve koltuk altı bölgesidir. Aşırı terleme ve buna bağlı ter kokusu şikayeti olan kişilerin terleyen bölgelerine botox uygulandığında şikayetlerinde düzelme sağlanır.
Botox enjeksiyon şeklinde uygulanır. Ağrılı bir işlem değildir ancak enjeksiyon sırasında hafif bir ağrı hissedilebilir. Mimik kaslarının hareketlerinde azalma istendiğinde botox mimik kaslarının içine, terleme şikayetinin azalması istendiğinde deri içine enjeksiyon yapılır.
Botox etkisi enjeksiyonu takiben ilk hafta içinde ortaya çıkar ve etki süresi 3-9 ay olmakla beraber ortalama 6 aydır. Botox alın çizgilerini, kaşlar arasındaki çizgileri, yok etmek için kullanılabilir. Botox’un ayrıca kaş kaldırma etkisi de önemlidir. Botox, kaşlar üzerine belli noktalara enjekte edilerek kaş dış kısmının kalkması da sağlanabilir. Ayrıca gözlerin dış kısmında bulunan "kaz ayağı" tabir edilen kırışıkların da giderilmesinde kullanılabilir. Botox etkisini yitirdiğinde uygulama tekrarlanabilir. İki yıl boyunca düzenli olarak botox uygulanan kişiler uygulamaya aynı düzende devam ettiklerinde kaslarında belirgin bir zayıflama ve buna bağlı yüz ifadesinde değişim olabilir. Bu nedenle uygulamaların ikinci yıldan sonra daha uzun aralıklarla yapılmasında yarar vardır.
Botox mimik kaslarının kasılmasını önleyerek, yüzdeki kırışıkların ve çizgilerin düzleşmesini ve giderek azalmasını sağlar. Kırışıklar tamamen kaybolmayabilir. Kırışık izlerinin kaybolması için, aynı seansta ya da daha sonra yine enjeksiyonla yapılan "Hyaluronik acid jel" yapısındaki dolgu maddeleri ile çizgilerin altı doldurularak yok edilebilir. Ancak bahsedilen dolgu maddeleri genellikle 6-12 ay ömürlüdür. Botox ile kullanılabilen bu dolgu maddeleri hayvan kaynaklı olmayıp bakterilerden elde edilerek saflaştırılırlar. Bu nedenle alerjik reaksiyon oluşturma olasılığı çok düşük olarak bildirilmiştir. Enjekte edildikten sonra dokulardaki enzimler tarafından yavaş bir süreçle eritilirler ve süre sonunda tamamen yok olurlar ve geride hiç bir eser bırakmazlar. Deri eski haline döner. İstenirse enjeksiyonlar tekrarlanabilir. Günümüzde daha uzun süreler örneğin 3-5 yıla kadar kalıcı olabilen yeni dolgu maddeleri de kullanıma girmektedir. Özellikle derin kırışıkların tedavisinde botox ile birlikte dolgu maddeleri kullanılması çok daha iyi sonuç vermektedir.